Istnienie spadku i co dalej?
Spadek po osobie zmarłej to najogólniej rzecz ujmując ogół praw i obowiązków, jaki należał do niej w chwili śmierci, a który podlega przejściu na następców prawnych na skutek dziedziczenia.
Wejście spadkobiercy lub spadkobierców w sytuację prawną spadkodawcy może odbyć się na mocy dziedziczenia ustawowego lub testamentowego. Rozrządzenie na wypadek śmierci w prawie polskim może więc odbyć się w oparciu o dwa odrębne sposoby.
Z pierwszym z wymienionych będziemy mieć do czynienia wówczas, gdy osoba zmarła, mająca pełną zdolność do czynności prawnych, jeszcze przed swoją śmiercią sporządziła ważny prawnie testament – sporządzony w całości pismem ręcznym, podpisany oraz opatrzony datą.
Mając wiedzę o istnieniu omawianego rozrządzenia na wypadek śmierci konieczne jest stwierdzenie kto dziedziczyć będzie po spadkodawcy.
Aby dokonać takiego ustalenia należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku wraz z wnioskiem o jego otwarcie oraz ogłoszenie do sądu rejonowego w którego obszarze właściwości znajduje się miejsce ostatniego stałego pobytu (zamieszkania) spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zwykłego pobytu w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część (sąd spadku). W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy.
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie stałej, konieczne jest także uiszczenie opłaty za wpis do rejestru spadkowego. W piśmie wskazać należy wszystkich potencjalnych uczestników, a więc pozostałych spadkobierców, a także wskazać okoliczności śmierci spadkodawcy oraz określić czy zostawił on po sobie testament czy też dziedziczenie będzie miało charakter ustawowy.
Sąd nie wszczyna takiego postępowania z urzędu – konieczne jest więc złożenie wniosku przez zainteresowanego.
Wydanie w toku sprawy postanowienia przesądzi kto jest spadkobiercą oraz jaki konkretnie udział przypada mu z pozostawionego majątku.
W razie braku istnienia testamentu dziedziczenie odbywać się będzie na drodze ustawowej. Analogicznie do dziedziczenie testamentowego tutaj również konieczne będzie złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku. Sąd badać będzie wówczas krąg spadkobierców ustawowych. Tutaj również postępowanie w sprawie zakończy się wydaniem stosownego postanowienia.
Co ważne w obu z opisanych przypadków nie ma terminu na złożenie omawianego wniosku, jednak sąd postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku może wydać dopiero po upływie 6 miesięcy od jego otwarcia chyba, że wszyscy spadkobiercy złożą oświadczenia o przyjęciu lub też o odrzuceniu spadku – wówczas wskazany termin może ulec skróceniu.
Powołanie do dziedziczenia i co dalej?
W momencie śmierci spadkodawcy spadkobierca lub spadkobiercy nabywają spadek z mocy samego prawa. Wejście w ogół praw i obowiązków spadkodawcy nie jest jednak jeszcze ostateczne, ponieważ spadkobierca dysponuje 6-miesięcznym terminem od chwili dowiedzenia się o powołaniu do spadku na reakcję w tym zakresie. We wskazanym półrocznym terminie nabycie spadku ma więc przymiot tymczasowości. Spadkobierca odpowiada wówczas za ewentualne długi spadkowe wyłącznie ze spadku, a więc jego majątek pozostaje niezależny do majątku spadkowego.
We wskazanym okresie spadkobierca może podjąć następujące kroki:
Po pierwsze przyjąć spadek wprost a więc bez ograniczenia, co do odpowiedzialności za długi spadkowe. Powołany do dziedziczenia na skutek wskazanej czynności prawnej będzie zobowiązany spłacać zadłużenia nawet ponad wartość spadku – ze swojego majątku.
Po drugie przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza a więc z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do stanu czynnego spadku – w razie wyczerpania się naszego udziału masy spadkowej na długi spadkowe nie odpowiadamy ponad jego wysokość.
Po trzecie odrzucić spadek, którego złożenie skutkuje traktowaniem takiego spadkobiercy jakby nigdy nie dożył otwarcia spadku.
Opisane powyżej oświadczenia są nieodwołalne, złożyć je można zarówno przed sądem jak i notariuszem w formie ustnej lub pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym.
Przy złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku nie musimy już martwić się o długi, jakie pozostawił po sobie nasz spadkodawca jednak w razie istnienia zadłużenia nie wypełniającego całej masy spadkowej nie będziemy powołani do pozostałej „wolnej” części spadku. Najrozsądniejszą więc opcją jest przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
